امروزه استفاده از شیرینکنندههای طبیعی به ویژه اگر افراد مبتلا به دیابت نیز بتوانند از آنها استفاده نمایند، اهمیت زیادی پیدا نموده است. در این میان استویا (Stevia rebaudiana Bertoni) دارای دیترپن گلیکوزیدهایی از جمله Stevioside و Rebaudioside A است که بیش از 300 بار از سوکروز شیرینترند. بیشترین ترکیب موجود در برگ خشک استویا، استویوزید و ربودیوزید A است که تا بیش از 10% وزن خشک برگ را تشکیل می دهند. گیاه استویا بومی نواحی شمالی آمریکای جنوبی است ولی در حال حاضر گیاه استویا در چین، مالزی، سنگاپور، کره جنوبی، تایوان، تایلند و… گسترش یافته است. با توجه به مصرف سرانه بالای شکر در کشور، توان بالای استخراج استویوزید و استفاده از آن در کارخانههای تولیدکننده نوشابه، کمپوت، شیرینی و دارویی تا حد قابل توجهی عوارض و خسارت جبران ناپذیر مصرف شکر را کاهش داد. شیرین کنندههای بدون کالری شیمیایی هم اکنون در بسیاری از کشورها جایگزین شکر در رژیم غذایی بیماران دیابتی شده است (Garnier-Sagne, et al.,2001). با وجود نگرانيهايي از احتمال عوارض جانبي اين شيرين كنندهها روي سيستم عصبي، نازايي، عوارض گوارشي، كبد و كليه، حاملگي و شيردهي هنوز هيچگونه گزارش علمي از عوارض جانبي نگران كننده منتشر نشده است (Réjeanne, et al., 2004). در چندین کشور عصاره گیاه دارویی شیرین برگ جایگزین شیرین کنندههای بدون کالری شیمیایی شده است. هم اكنون در چندین کشور آسيايي بخصوص ژاپن عصاره برگ گياه استويا جايگزين شكر در صنعت نوشابه سازی شده است. اخیرا اداره دارو و غذای آمریکا نیز مجوز استفاده عصاره این گیاه را درصنعت نوشابه سازي صادر کرده است (Stevia sweetener gets US FDA, 2009).
عصاره اين داروي گياهي داراي اثرات كاهش قند، فشار خون، ضد ميكروب، ضد التهاب و افزايش قدرت سيستم ايمني است مطالعات آزمايشگاهي حاكي از اثرات مثبت اين شيرين كننده گياهي در بهبود اختلالات متابوليسمي بيماري ديابت است (Chen, et al., 2005) هيچگونه عوارض جانبي از اين داروي گياهي با مصرف دوز غذايي و دارويي مشاهده نشده است (Brusick, 2008).
شیرین کننده های طبیعی عموماً جزء گروه کربوهیدراتها میباشند و از کربن، هیدروژن و اکسیژن تشکیل شدهاند و عبارتنداز: منوساکاریدها مانند گلوکز، فروکتوز و گالاکتوز؛ دیساکاریدها مانند ساکاروز، لاکتوز و مالتوز؛ رافینوزیک سه قندی است که از گالاکتوز، گلوکز و فروکتوز تشکیل شده است. الکلهای پلی هیدریک (پلی اُلها) درمواد غذایی شامل گلیسیرین، سوربیتول، مانیتول و پروپیلن گلایکول هستند.
تمام آنها به استثنای پروپیلن گلایکول شیرینی کمتری از قندها دارند و چنانچه به مقادیر کم مصرف گردند مزه آنها نامشخص است. پلی اُل ها گاهاً بعنوان شیرین کننده اصلی مصرف میشوند. گزیلیتول یکی ازمواد جایگزین شونده قندهای طبیعی است که از گزیلوز بدست میآید. این ترکیبات بعنوان شیرین کنندههای حجم دهنده و ضعیف نیز معروفند. شیرین کنندههای حجمدهنده عموماً به اندازه ساکاروز شیریناند و بنابراین تقریباً بههمان میزان مصرف میشوند. شیرینکنندههای حجم دهنده از قندهای هیدروژنه میباشند: شربت گلوکز هیدروژنه، ایزومالت و مانیتول در شیرینیهای بدون قند مصرف میشوند. سوربیتول در شیرینیهای بدون قند و مرباهای دیابتی مصرف میگردد و از گزیلیتول در آدامسهای جویدنی بدون قند استفاده میکنند .شیرینکننده استویا یک گلیکوزید است که بخش اگلیکن آن استویول و بخش گلیکون آن گلوکز میباشد.
